SANKTUARIUM MATKI BOŻEJ ŁASKAWEJ NA MENTORELLI

Prawie 60 km od Rzymu, między Palestriną a Tivoli, rozciągają się Góry Prenestyńskie. Na wschodnim stoku tego pasma, na skale opadającej niemalże prostopadle ku dolinie Giovenzano, wznosi się - niczym twierdza wyrastająca z surowych skały - sanktuarium na Mentorelli. Pielgrzym, który przybywa od strony Doliny Empolitańskiej, widzi zbocze góry strome i dzikie, pokryte ubogą roślinnością, spomiędzy której wyłaniają się fragmenty nagich skał. Na najwyższej i najbardziej wysuniętej półce skalnej znajduje się budynek otoczony koroną drzew: wiązów, sosen i cyprysów, które strzelają ku niebu i tworzą niezwykły widok. Kiedy już pielgrzym dotrze na szczyt owej góry (1018 m. n.p.m.) i stanie na sanktuaryjnym dziedzińcu, jego oczom ukaże się urocza panorama: miasteczka rozłożone w dolinach, lub mocno przytwierdzone do stromych stoków, czy też osiedla wbite we wzniesienia najwyższych i najbardziej niedostępnych wierzchołków. Wiosenną porą dostrzeże on pośród wybujałej zieleni drogi, które przecinają się wzajemnie niczym srebrne wstęgi, łącząc ponad trzydzieści miasteczek, tworzących ozdobną koronę wokół sanktuarium. Nocą zaś, z tej wysokości, cieszy oczy szczególny spektakl: podczas gdy dookoła króluje uroczysta cisza a ciemną noc rozświetlają tylko gwiezdne konstelacje, okoliczne miejscowości, pełne światełek, odtwarzają klimat neapolitańskiej szopki betlejemskiej, migocącej złocistymi światełkami.

Św. Eustachemu jest poświęcona kapliczka wzniesiona na wierzchołku skały, nad kościołem sanktuaryjnym, na której ujrzał on Zbawiciela. Do kapliczki prowadzą strome i wysokie Schody Święte (Scala Santa), wzniesione w XVII w. staraniem o. Atanazego Kirchera, niemieckiego jezuity. Legenda głosi, że imperator Konstantyn Wielki (IV w.), poruszony cudownym nawróceniem i męczeństwem św. Eustachego, pielgrzymował na Mentorellę w towarzystwie papieża św. Sylwestra, który konsekrował świątynię pod wezwaniem świętego męczennika.

 Natomiast druga może się odnosić do imienia barbarzyńskiego wodza plemienia Gotów Wulta, który nawróciwszy się pod wpływem św. Benedykta, obrał sobie to miejsce na pustelnię. Istnieje także ewentualność, że Mentorella jest zniekształconą nazwą pobliskiej góry Monte Cerella, albo przypomina o zapachu mięty (mentuccia), aromatycznego zioła, które krzewi się na jej stokach.

Sanktuarium ma za sobą bardzo długą i zawiłą historię, w której splatają się ze sobą lata wzlotów i kryzysów. Okres budowy i największego rozwoju Mentorelli to epoka benedyktyńska, natomiast lata upadku to czas, kiedy mnisi opuścili klasztor. Pierwsze wzmianki historyczne dotyczące sanktuarium sięgają VI wieku, jednak bardziej precyzyjne informacje pochodzą z VII w. n.e., kiedy to Mentorella została przekazana benedyktynom przez ród Anicia. Duchowi synowie św. Benedykta gorliwie się modlili i ciężko pracowali tutaj do XV w. n. e., nieustannie rozbudowując i upiększając klasztor. Ich dziełem jest obecna romańska świątynia ( XII w.) z wnętrzem podzielonym trzema nawami i udekorowanym freskami. specjalnym baldachimem, znajduje się cudowna figura Matki Bożej Łaskawej, Madre delle Grazie, ukoronowana uroczyście przez Kapitułę Watykańską w 1901 roku. W kościele można tez znaleźć fragmenty pierwszych budowli z IV i IX wieku. W XII wieku Mentorella ubogaciła figura Matki Bożej Łaskawej, wyrzeźbiona w drewnie przez nieznanego artystę i umieszczona pod pięknym marmurowym baldachimem. Od tej pory sanktuarium słynie cudami i łaskami, które upamiętniają liczne wota pielgrzymów. W 1901 r. Kapituła Watykańska dokonała uroczystej koronacji Maryi i Jezusa, a w roku 2007 papież Benedykt XVI ofiarował Madonnie srebrną różę. Benedytyni najprawdopodobniej opuścili swą siedzibę ze względów bezpieczeństwa, co spowodowało jej stopniowy upadek. W XVII wieku po okresie kryzysu zaniedbanym sanktuarium zaopiekował się o. Atanazy Kircher SI (1602-1680), który stał się żarliwym czcicielem Madre delle Grazie. Ten niemiecki jezuita nie szczędził sił i środków, by odnowić zrujnowany klasztor i godnie oddawać cześć Madonnie, krzewiąc na nowo Jej kult. W swym testamencie wyraził pragnienie, aby Jego serce zostało pochowane u stóp Madonny, pod głównym ołtarzem, gdzie spoczywa do dziś W prezbiterium kościoła złożono również serce papieża Innocentego XIII oraz relikwiarz z fragmentem sutanny św. Jana Pawła II, poplamionej krwią podczas zamachu na jego życie w 1981 r.   

W 1857 roku, papież Pius IX zaprosił do posługi w sanktuarium nowo powstałe zgromadzenie zakonne zmartwychwstańców, które nieprzerwanie posługuje w nim do dziś. Przełożony generalny o. Hieronim Kajsiewicz CR, w jednym z listów, tak motywował pragnienie przejęcia Mentorelli: